ზღვის დონე ყველაზე სწრაფად დიდ ქალაქებში იწევს, რა არის ამის მიზეზი?
კლიმატის ცვლილების შედეგად ზღვის დონის აწევა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი პრობლემაა, თუმცა სანაპირო ტერიტორიების ჩაძირვის საკითხი ჯერ კიდევ სრულად შესწავლილი არ არის. როგორც აღმოჩნდა, სანაპიროზე განთავსებულ ქალაქებში ზღვის დონის აწევაზე სწრაფად მიწის საფარი იძირება.
მაგალითისთვის, ტოკიოს გარკვეული ნაწილი 4 მეტრით ჩაიძირა მე-20 საუკუნის განმავლობაში, დაახლოებით 2 მეტრით ჩაიძირა შანხაი, ბანგკოკი და ნიუ ორლეანი. ნიადაგის საფარის დაწევის ნელი პროცესი ბუნებრივად მიმდინარეობს მდინარის დელტის ნაპირებზე, რასაც ხელს უწყობს მიწისქვეშა წყლების, ნავთობის ან ბუნებრივი აირის მოპოვება, რომლებიც ამაგრებს ნიადაგს და აფერხებს მის შლას, გამოფიტვას.
ნიადაგის ჩაძირვა იწვევს მოსავლის მარილიანობას, ქმნის წყალდიდობის საშიშროებას ზღვის დონეზე დაბლა მდებარე ტერიტორიებისთვის და აზიანებს შენობებს.
მიუხედავად იმისა, რომ ზღვის დონის მატება ყოველწლიურად საშუალოდ 3 მმ-ია, სანაპიროებზე ეს მატემა გაცილებით მეტად იგრძნობა, დაახლოებით 8-10 მმ-ით. ეს განპირობებულია იმით, რომ უამრავი ადამიანი ცხოვრობს მდინარეების დელტების მიმდებარედ. მსოფლიო ეკონომიკური ფორუმის კვლევის მთავარი მიზანი დიდი ქალაქების ჩაძირვის ტემპის გამოთვლა და ამ მონაცემების ნაკლებად დასახლებული სანაპიროების იმავე მაჩვენებელთან შედარებაა.
კვლევა აჩვენებს, რომ მოსახლეობის უმეტესობა არჩევს მდინარის დელტის მიმდებარედ ცხოვრებას, ასეთი ადგილები კი ისედაც იძირება და დასახლებების წარმოქმნა კიდევ უფრო აჩქარებს პროცესს. ზღვის პირას მცხოვრები მოსახლეობის დაახლოებით 20%, 150 მილიონი ადამიანი, ცხოვრობს სანაპირო ზოლის იმ ნაწილში, რომელიც სწრაფი ტემპით იძირება.
ნიადაგის ჩაძირვის პროცესს ყველაზე მეტად გავლენა ექნება შემდეგ ქალაქებზე:
ჯაკარტა
ინდონეზიის დედაქალაქში, რომელიც ზღვის დონეზე დაბლა მდებარებს, 10 მილიონი ადამიანი ცხოვრობს. მიწისქვეშა წყლების მოპოვებამ გამოიწვია ნიადაგის 3 მეტრით ჩაძირვა 1947-2010 წლებში და ქალაქის უმეტესი ნაწილი დღემდე წელიწადში 10 სანტიმეტრით იძირება.
აღსანიშნავია, რომ ნიადაგი თანაბრად არ იძირება, რაც ურბანულ დაგეგმარებას ართულებს. შენობებს საძირკველი უზიანდება და ბზარები უჩნდება, რაც მათ საცხოვრებლად გამოუსადეგარს ხდის.
ჯაკარტა ზღვის დონის ასამაღლებელ ინფრასტრუქტურას აშენებს, თუმცა იმის გამო, რომ მიწისქვეშა წყლების მოპოვება მაღალი ტემპით გრძელდება, ეს გამოსავალი მხოლოდ მოკლევადიან შედეგს განაპირობებს.
პრობლემის მასშტაბურობის გამო ინდონეზიის მთავრობამ 2019 წელს გადაწყვიტა, რომ სახელმწიფოს დედაქალაქი გადაეტანა ბორნეოს კუნძულზე, თავდაპირველი ლოკაციიდან 1000 კმ-ის მოშორებით.
შანხაი
26 მილიონი მოსახლით ჩინეთის ეს ქალაქიც ჩაძირვის საფრთხის წინაშეა. ქალაქი დაახლოებით 2.5 სმ-ით იძირება ყოველწლიურად, ამ შემთხვევაშიც მთავარ მიზეზებს შორისაა მიწისქვეშა წყლების მოპოვება და დიდი რაოდენობით ცათამბრჯენების, მეტროს ხაზებისა და ავტომაგისტრალების აშენება.
პრევენციული ღონისძიებების გარეშე 2100 წლისთვის მოულოდნელად წარმოქმნილ ქარიშხალს შეეძლება ქალაქის 15%-ის დატბორვა.
ნიუ ორლეანი
ნიადაგის ჩაძირვის შედეგად ქალაქის ნახევარი დღესდღეობით წყალქვეშაა. 2005 წელს ქარიშხალმა კატრინამ ქალაქი მნიშველოვნად დააზიანა, სრული ზარალი 40 მილიარდ დოლარს შეადგენდა, მთლიან შტატში, ლუიზიანაში, 1570 ადამიანი დაიღუპა.
ქალაქში ნიადაგის ჩაძირვის პროცესი რომ არ ყოფილიყო, ზიანი გაცილებით ნაკლები იქნებოდა და ადამიანთა უმეტესობა ამ კატასტროფას გადაურჩებოდა.
გამოსავლის მოძებნა არც ისე ადვილია
ზღვის ნაპირებზე შემაკავებელი, დამცავი ინფრასტრუქტურის აშენება პრობლემის გადაჭრის საბაზისო საფეხურია. ეს შეაჩერებს წყლის ნაკადს, თუმცა გასათვალისწინებელია, რომ ნიადაგიც იძირება, რომელზეც ინფრასტრუქტურა დგას, ამიტომ მისი ეფექტურობისათვის იგი დიდი ზომის უნდა იყოს. ურბანულ დასახლებებში ინჟინრებისათვის ნიადაგის დონის აწევა ყველაზე რთულია.
ზოგიერთმა ქალაქმა იპოვა პრობლემის გადაჭრის გზები. მაგალითად, ტოკიოში 1960-იანი წლების შემდგომ ნიადაგის ჩაძირვის კლებადი ტენდენციაა მიწისქვეშა წყლების მოპოვების მკაცრი რეგულაციების დახმარებით, თუმცა ეს სრულად ვერ აქრობს დატბორვის რისკს, რადგან ქალაქის უმეტესი ნაწილი ზღვის დონეზე დაბლა მდებარეობს. ინდონეზიის გადაწყვეტილება დედაქალაქის გადატანის შესახებ კიდევ ერთი ალტერნატიული გამოსავალია.
ურბანიზაციის დონისა და სასმელ წყალზე მოთხოვნის გაზრდა განაპირობებს იმას, რომ ნიადაგის ჩაძირვის პრობლემა ახლო მომავალში გამწვავდება. ზღვის დონის აწევა და ნიადაგის ჩაძირვა სანაპიროებზე განთავსებულ ქალაქებს დიდ პრობლემას შეუქმნის.
სტატიაზე მუშაობდა : ნინი თოიძე