2014-დან 2020 წლამდე პერიოდში ჰაერის ხარისხის 944 გეგმა მოხსენებული იქნა EEA-ში

2014-დან 2020 წლამდე პერიოდში ჰაერის ხარისხის 944 გეგმა მოხსენებული იქნა EEA-ში, ბრიფინგზე „ევროპაში ჰაერის ხარისხის მართვა“.  წევრი ქვეყნების ხელისუფლება ვალდებულია შეადგინოს ჰაერის ხარისხის გეგმები ჰაერის დაბინძურების შესამცირებლად იმ ადგილებში, სადაც ევროკავშირის ჰაერის ხარისხის სტანდარტები გადაჭარბებულია და დაიცვან საზოგადოებრივი ჯანმრთელობა და ეკოსისტემები.  ჰაერის ხარისხის გეგმების უმრავლესობა ფოკუსირებულია აზოტის დიოქსიდის (NO2) და 10 მკმ ან ნაკლები დიამეტრის ნაწილაკების დონის შემცირებაზე (PM10).

2014 წლიდან 2020 წლამდე, ჰაერის ხარისხის სტანდარტების ყველა დაფიქსირებული გადაჭარბების მხოლოდ ორ მესამედზე ნაკლები იყო დაკავშირებული ქალაქის ცენტრებში მჭიდრო მოძრაობასთან და მთავარ გზებთან სიახლოვესთან, ძირითადად აზოტის ოქსიდების (NOx) გამონაბოლქვის გამო.  საგზაო მოძრაობა იყო ჰაერის დაბინძურების ძირითადი წყარო დასავლეთ და ჩრდილოეთ ევროპაში, სადაც ექვსი ქვეყანა, კერძოდ ავსტრია, დანია, ფინეთი, ნიდერლანდები, პორტუგალია და გაერთიანებული სამეფო*, ასახელებს საგზაო მოძრაობას, როგორც გადაჭარბების ერთადერთ წყაროს.

ამის საპირისპიროდ, სამხრეთ და აღმოსავლეთ ევროპაში შიდა გათბობა მნიშვნელოვანი წყარო იყო PM10-ის სტანდარტების გადაჭარბების გამო.  ქვეყნები, რომლებმაც დაასახელეს შიდა გათბობა, როგორც გადაჭარბების მნიშვნელოვანი მამოძრავებელი ძალა, გახლავთ: ხორვატია, კვიპროსი, ბულგარეთი, იტალია, პოლონეთი, რუმინეთი, სლოვაკეთი და სლოვენია.

ჰაერის ხარისხის გეგმების მიხედვით, ემისიების შემცირების მიზნით გატარებული ღონისძიებების მხრივ, ორი მესამედი ფოკუსირებული იყო ტრანსპორტის სექტორიდან NOx-ის ემისიების შემცირებაზე, მხოლოდ 12%   სახლის გათბობაზე, ხოლო 4% კი სოფლის მეურნეობის სექტორზე. ეს უკანასკნელი ორი, საკმაოდ მნიშვნელოვანი წყაროა გარკვეული მიზეზების გამო.

EEA ანგარიშის „ჰაერის ხარისხი ევროპაში 2021“ მიხედვით, ჰაერის დაბინძურებამ გამოიწვია ნაადრევი სიკვდილიანობა და სხვა დაავადებები 2019 წელს ევროკავშირის 27 წევრ ქვეყანაში, 307,000 ნაადრევი სიკვდილი მიეკუთვნება უწვრილესი ნაწილაკების მიზეზით გამოწვეულ გარდაცვალებას და 40,400 კი NO2-ს.

ევროპული მწვანე შეთანხმების ნულოვანი დაბინძურების სამოქმედო გეგმის მიხედვით, ევროკომისიამ 2030 წლის მიზანი გასცა განკარგუკება, რათა PM2.5-ით გამოწვეული ნაადრევი სიკვდილიანობის რიცხვის მინიმუმ 55%-ით შემცირდეს 2005 წელთან შედარებით.  ამ მიზნით, ევროკომისია ვალდებულია გადახედოს შესაბამის წესდებას, რომელიც ამცირებს ჰაერის დამაბინძურებლებს, როგორებიცაა საგზაო ტრანსპორტი და შენობები.  კომისია ასევე გადახედავს ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის დირექტივებს, რათა ევროკავშირის ჰაერის ხარისხის სტანდარტები უფრო ზუსტად შეესაბამებოდეს WHO ჰაერის ხარისხის ახალ გაიდლაინებს, რომლებიც გამოქვეყნდა 2021 წლის სექტემბერში.

ჰაერის ხარისხის გეგმების ფონი

ევროკავშირის ატმოსფერული ჰაერის ხარისხის დირექტივები ადგენს ჰაერის ხარისხის სტანდარტებს ატმოსფერული ჰაერის გარკვეული დამაბინძურებლებისთვის, ადამიანის ჯანმრთელობისა და გარემოს დასაცავად.  ამ მნიშვნელის გადაჭარბების შემთხვევაში, წევრმა სახელმწიფოებმა უნდა მიიღონ აუცილებელი ზომები ჰაერის დამაბინძურებლების კონცენტრაციის შესამცირებლად და მოამზადონ ჰაერის ხარისხის გეგმა, რომელიც განსაზღვრავს შესაბამის ზომებს.  მიზანია გადაჭარბების პერიოდი რაც შეიძლება მოკლე იყოს.

სტატიაზე მუშაობდა : საბა ზაქრაძე

წყარო : www.eea.europa.eu